Van experimenteren tot effectief schoolbreed implementeren

In het onderwijs staan we voor grote uitdagingen: het lerarentekort, toenemende werkdruk en behoefte aan maatwerk voor leerlingen, om maar wat te noemen.

AI biedt ongekende mogelijkheden om het onderwijs te versterken en verschillende uitdagingen aan te pakken. Niet door docenten te vervangen, maar door ze te ondersteunen bij taken die tijd kosten - zodat docenten zich weer kunnen concentreren op het primaire proces. Met onze wetenschappelijk onderbouwde aanpak help je je team om AI verantwoord in te zetten, zodat er meer ruimte ontstaat voor wat écht belangrijk is: het inspireren en begeleiden van leerlingen.

Het mooie is: je kunt vandaag nog beginnen. Met kleine, praktische stappen transformeer je je school naar een omgeving waarin AI ondersteunt waar het kan, en de menselijke interactie centraal blijft staan waar het moet. Klaar voor de eerste stap naar betekenisvol gebruik van AI in jouw onderwijs?

AI in het onderwijs uitgelegd

AI is een systeem dat complexe taken kan uitvoeren via patroonherkenning. In het onderwijs kan AI ondersteunen bij taken zoals het maken van toetsen, het geven van feedback en het verminderen van werkdruk. Maar AI is meer dan alleen een hulpmiddel voor administratieve taken - het kan het onderwijs fundamenteel versterken door docenten ruimte te geven voor wat écht belangrijk is.

Door routinetaken over te dragen aan AI, krijgen docenten meer tijd voor betekenisvolle interactie met leerlingen. Ze kunnen zich focussen op het bouwen van relaties, het begeleiden van persoonlijke ontwikkeling en het creëren van een positief leerklimaat. Dit zijn juist de aspecten van onderwijs waar menselijk contact onvervangbaar is.

Daarnaast kan AI helpen om onderwijskundige theorie toegankelijker te maken voor docenten. AI-systemen kunnen bijvoorbeeld suggesties doen voor activerende werkvormen, feedback geven over vraagstelling of helpen bij het implementeren van bewezen leerstrategieën. Zo krijgen docenten niet alleen meer tijd, maar ook betere ondersteuning om hun onderwijs te verbeteren.

De docent blijft altijd in de lead - dit is niet alleen een principe, maar ook wettelijk vastgelegd in de EU AI Act. Als 'human in the loop' is de docent verantwoordelijk voor het controleren van AI-output en het nemen van eindbeslissingen. Dit betekent dat de docent moet kunnen beoordelen wanneer AI-suggesties passend zijn en wanneer niet.

Deze controlerende rol vraagt om een nieuwe vorm van professionaliteit. Docenten moeten leren kritisch te kijken naar AI-output, kunnen inschatten waar de risico's liggen en begrijpen hoe ze AI kunnen inzetten op een manier die hun onderwijs versterkt. Dit vereist training en ondersteuning, maar biedt ook kansen voor professionele groei.

De docent wordt steeds meer een ontwerper van krachtige leeromgevingen, waarbij AI een ondersteunende rol speelt. Door routinetaken uit te besteden, ontstaat ruimte om te innoveren en te experimenteren met nieuwe onderwijsvormen die beter aansluiten bij de behoeften van leerlingen en studenten.

De EU AI Act biedt duidelijke kaders voor het gebruik van AI in het onderwijs. Bepaalde toepassingen zoals emotieherkenning zijn verboden. Andere toepassingen, zoals beoordelingssystemen, vallen onder 'hoog risico' en vereisen extra waarborgen zoals menselijke controle en transparantie.

Voor verantwoord gebruik moet elke docent minimaal het basisniveau (acquire) van AI-geletterdheid bereiken. Dit betekent dat je begrijpt wat AI wel en niet kan, risico's kunt inschatten en output kunt controleren. Daarnaast zijn basisvaardigheden als privacy-bewustzijn en het herkennen van bias essentieel.

Het is belangrijk om een schoolbrede aanpak te ontwikkelen voor verantwoord AI-gebruik. Dit betekent heldere afspraken over welke tools gebruikt mogen worden, wanneer menselijke controle nodig is en hoe privacy wordt gewaarborgd. Door hier als team over in gesprek te gaan, creëer je een cultuur waarin AI op een ethische en effectieve manier wordt ingezet.

Je kunt vandaag nog beginnen met kleine, praktische stappen. Start met laag-risico toepassingen zoals het voorbereiden van lesmateriaal of het genereren van formatieve toetsvragen. Deze toepassingen hebben weinig risico's, maar kunnen direct impact hebben op je werkdruk en de kwaliteit van je onderwijs.

Begin met het opbouwen van AI-geletterdheid in je team. Dit hoeft niet ingewikkeld te zijn - start met basale vaardigheden zoals het schrijven van effectieve prompts en het controleren van output. Experimenteer in een veilige omgeving waar fouten gemaakt mogen worden en deel ervaringen met collega's.

De sleutel tot succes is een stapsgewijze aanpak waarin je AI integreert op een manier die past bij jouw school en vakgebied. Niet alles hoeft in één keer - bouw geleidelijk ervaring op en pas je aanpak aan op basis van wat werkt. Zo ontwikkel je een duurzame manier van werken waarin AI echt bijdraagt aan beter onderwijs.

Lees hieronder wat LeerGewoonte hiervoor kan betekenen! Goed om te weten: voor de implementatie van AI in scholen werken we samen met Onderwijs AI. Zo combineren we onze toegankelijke en wetenschappelijk onderbouwde didactiek, met fundamenteel technische kennis.

Van ongewenst gedrag naar gewenst gedrag

STAP 1

Gewenste situatie (Ambitie)

Samen vertalen we de ambities naar concreet, waarneembaar gewenst gedrag. Wat willen we zien bij medewerkers, bij teams en bij leidinggevenden? Als het doel niet duidelijk is, kan ook niet bepaald worden waar AI bij kan ondersteunen.

STAP 2

Huidige situatie (Nulmeting)

Samen met docenten en leidinggevenden brengen we in kaart waar mogelijkheden liggen om AI verantwoord in te zetten. De quickscan hieronder kan daarbij helpen. Zo wordt snel duidelijk op welke vlakken mogelijkheden liggen voor AI. Denk aan automatisering van repetitieve processen, verlichting van administratieve druk of ondersteuning bij lesvoorbereiding.

STAP 3

Verbeteren (Interventie)

De nulmeting maakt duidelijk welke interventie nodig is om de school in beweging te krijgen om AI op een verantwoorde manier te integreren. Het kan zijn dat het personeel eerst getraind moet worden op AI-geletterdheid, mogelijk willen we met een paar voorlopers aan de slag of wellicht kunnen we direct al wat zaken automatiseren.

Nameting over de effecten van de verbeteringen

STAP 4

Nieuwe situatie (Nameting)

Een effectmeting maakt duidelijk wat de interventie heeft opgeleverd en welke stappen de onderwijsinstelling nog kan nemen om AI verantwoord te integreren.