Bouw aan een school waar iedereen zich goed voelt én presteert

Scholen zijn dynamische omgevingen waarin dagelijks veel van zowel medewerkers als leerlingen wordt gevraagd. Hoge werkdruk, stress en prestatiedruk kunnen het welzijn onder druk zetten – met gevolgen voor motivatie, prestaties en plezier. Toch blijft aandacht voor welzijn, vooral voor medewerkers, vaak achter. Dit is een gemiste kans, want onderzoek laat zien dat een hoge mate van welzijn direct bijdraagt aan betere leerresultaten, meer betrokkenheid en een lager ziekteverzuim.

Welzijn ontstaat niet vanzelf, maar is iets waar je als school bewust aan kunt werken. Door structureel aandacht te besteden aan een positieve werk- en leeromgeving, werk je aan duurzame inzetbaarheid, verhoog je motivatie en creëer je een cultuur waarin zowel medewerkers als leerlingen tot hun recht komen.

Het mooie is: je kunt vandaag nog beginnen. Met kleine, gerichte interventies bouw je aan een school waarin welzijn de basis is voor succes. Klaar voor de eerste stap?

Welzijn in het onderwijs uitgelegd

Welzijn in een schoolomgeving gaat verder dan alleen het voorkomen van stress of ziekteverzuim. Het draait om een positieve werk- en leeromgeving waarin medewerkers en leerlingen zich fysiek, mentaal en sociaal goed voelen. Dit betekent dat er aandacht is voor werkdruk en schooldruk, onderlinge samenwerking, autonomie, erkenning en een gezonde balans tussen inspanning en ontspanning.

Cijfers onder medewerkers

Veel medewerkers in het onderwijs ervaren een hoge werkdruk. In 2023 gaf bijna een een kwart (24%) van de medewerkers in het voortgezet onderwijs aan burn-outklachten te hebben, wat zich vaak uit in langdurige vermoeidheid en een gebrek aan energie. In 2023 gaf de helft van de medewerkers in het onderwijs aan dat zij graag meer maatregelen zouden zien om stress te verminderen (TNO, 2023).

Cijfers onder leerlingen en studenten

Ook onder leerlingen en studenten speelt stress een rol. Bijna de helft van de jongeren (44%) ervaart regelmatig stress door verschillende factoren, zoals schoolprestaties, sociale druk of verwachtingen. Daarnaast gaf 1 op de 4 jongeren aan vaak stress te ervaren door huiswerk (juni 2024, RIVM).

Welzijn speelt een cruciale rol in het onderwijs, zowel voor medewerkers als leerlingen. Een hoog welzijnsniveau leidt tot betere prestaties, minder verzuim en meer energie en betrokkenheid. Net als bij topsporters is voldoende rust essentieel om optimaal te presteren. Voortdurende stress belemmert denkvermogen, leerproces en ontwikkeling.

Een gezonde werk- en leeromgeving helpt medewerkers en leerlingen beter om te gaan met uitdagingen en hun volledige potentieel te benutten. Door welzijn structureel te verankeren in de schoolcultuur, creëer je een fundament voor duurzame groei en succes.

Invloed van welzijn op medewerkers

Wanneer onderwijsprofessionals zich goed voelen, brengen ze meer energie en betrokkenheid in hun werk. Dit zie je niet alleen terug in hun interacties met leerlingen, maar ook in de samenwerking met collega’s. Gedrag is besmettelijk: een leraar die zich prettig voelt, straalt dit uit naar anderen en draagt bij aan een positieve werkomgeving. Omgekeerd kan stress zich net zo snel verspreiden binnen een team. Langdurige stress leidt niet alleen tot vermoeidheid, maar kan ook het zelfvertrouwen en de effectiviteit in de klas ondermijnen.

Invloed van welzijn op leerlingen

Voor leerlingen geldt hetzelfde: stress, prestatiedruk en angst kunnen het leren ernstig belemmeren. Als het brein te lang in de ‘overlevingsmodus’ blijft staan, wordt het moeilijk om informatie op te nemen en toe te passen. Dit leidt tot minder motivatie, minder concentratie en uiteindelijk slechtere leerresultaten. Een veilige en ondersteunende leeromgeving helpt juist om focus te houden en moedigt leerlingen aan om uitdagingen aan te gaan. Scholen die welzijn serieus nemen, zien vaak een stijging in betrokkenheid, minder uitval en betere schoolprestaties.

Welzijn gaat verder dan ‘hoe mensen zich voelen’

Welzijn hoeft niet altijd direct aangepakt te worden door alleen te focussen op hoe mensen zich voelen. In plaats daarvan kun je kijken naar welke knoppen je kunt draaien om een omgeving te creëren waarin welzijn vanzelfsprekend wordt.

Competentie: Wanneer medewerkers en leerlingen zich bekwaam voelen in wat ze doen, groeit hun zelfvertrouwen en motivatie.
Samenwerking: Een sterk teamgevoel en goede sociale interacties verminderen stress en vergroten het gevoel van veiligheid.
Klassenmanagement: Rust en structuur in de klas dragen bij aan een omgeving waarin leren en werken prettig is.
Professioneel gedrag: Een cultuur waarin respectvol en constructief samengewerkt wordt, verlaagt spanningen en vergroot werkplezier.
Effectieve roosters en communicatie: Heldere verwachtingen en realistische planningen verminderen onnodige stress en zorgen voor overzicht.

Welzijn is dus geen los thema, maar verweven met alles wat er binnen een school gebeurt. Hoe je samenwerkt, hoe je onderwijs organiseert en hoe je met elkaar communiceert—al deze elementen beïnvloeden het welzijn van medewerkers en leerlingen. Door hier bewust op te sturen, werk je niet alleen aan prettiger onderwijs, maar ook aan betere prestaties en minder uitval.

Van ongewenst gedrag naar gewenst gedrag

STAP 1

Gewenste situatie (Ambitie)

Samen vertalen we de ambitie om het welzijn te verbeteren naar concreet, waarneembaar gedrag. Wat betekent een gezonde schoolcultuur in de praktijk? Wat willen we zien bij leerlingen of medewerkers, binnen teams en in het leiderschap?

STAP 2

Huidige situatie (Nulmeting)

We onderzoeken hoe het welzijn binnen de school ervoor staat bij leerlingen of medewerkers. Dit doen we met vragenlijsten, observaties op school of interviews met medewerkers of leerlingen. Zo brengen we in kaart wat bijdraagt aan welzijn en waar extra aandacht nodig is.

STAP 3

Verbeteren (Interventie)

De nulmeting laat zien welke acties nodig zijn, zoals ondersteuning voor het MT bij een gezonde schoolcultuur, trainingen voor stressreductie of gerichte interventies om het welzijn en de veerkracht van leerlingen of medewerkers te versterken.

Nameting over de effecten van de verbeteringen

STAP 4

Nieuwe situatie (Nameting)

We meten de impact op welzijn van medewerker of leerling, kijken wat is verbeterd en waar nog aandacht nodig is, en helpen succesvolle veranderingen duurzaam te verankeren in de cultuur.