De sleutel tot succes in het onderwijs? Bouwen aan een professionele schoolcultuur!

Door Hannelore Hemeltjen en Sipke Ruijter geschreven.

De schoolcultuur speelt een cruciale rol in het succes van zowel leerlingen als docenten. Hoog tijd om, in deze eerste van drie blogs over dit onderwerp, dieper in te gaan op het belang van een professionele schoolcultuur. Hierbij komen onder andere voorbeeldgedrag en de impact die schoolleiders kunnen hebben op de schoolcultuur aan de orde. In de volgende twee blogs zullen we vervolgens stilstaan bij professioneel gedrag en elkaar effectief aanspreken met behoud van relatie.

Het belang van een professionele cultuur

Onderzoek van McKinsey & Company (2020), in opdracht van het ministerie van OCW, toont aan dat verschillen tussen scholen met hoge en lage onderwijsresultaten voor maar liefst 70% direct beïnvloed worden door het gedrag van schoolbestuurders, schoolleiders en docenten. Daarnaast biedt het onderzoek nog een interessant inzicht. Zes van de tien factoren waarin goede scholen zich van minder goede onderscheiden, hangen samen met een professionele schoolcultuur. Het gaat hier met name om hoe professioneel collega's (samen)werken, hoe ze dagelijks het onderwijs een stapje beter maken, maar ook hoe medewerkers worden ondersteund en hoe er leiding aan wordt gegeven. Je zou denken dat dit vooral invloed heeft op het welzijn van medewerkers. Het blijkt echter dat een sterke, professionele schoolcultuur de basis legt voor succesvol onderwijs, waarbij elke leerling de kans krijgt om het beste uit zichzelf te halen. Het verschil in gemiddeld examencijfer tussen scholen met en zonder een professionele schoolcultuur bedraagt een heel punt.

Wat is een professionele schoolcultuur?

In het algemeen kunnen we stellen dat een professionele schoolcultuur zich in ieder geval kenmerkt door open communicatie, gedeelde verantwoordelijkheid, wederzijds respect en een duidelijke visie die door iedereen gedragen wordt. In zo'n cultuur voelen medewerkers zich niet alleen verantwoordelijk voor hun eigen welzijn, maar ook dat van hun leerlingen én collega's. Zo'n cultuur moedigt aan tot professioneel gedrag, waarbij docenten en schoolleiders elkaar durven aan te spreken op verbeterpunten, maar ook successen met elkaar vieren.

Hoe leren we professioneel gedrag?

Bij docentenopleidingen ligt de focus met name op vakinhoud en didactiek. Bij opleidingen voor leidinggevenden meer op theorieën achter verandering en persoonlijk leiderschap. Professioneel samenwerken en communiceren met collega's zijn vaardigheden die we voornamelijk gaandeweg leren, op stages en als startend collega in de praktijk. Dit is best wonderlijk als je je beseft dat communiceren in feite het enige gereedschap is om ons werk uit te kunnen voeren. Het hanteren van dit gereedschap leren we door te oefenen, fouten te maken, hier feedback op te krijgen, maar met name door eerst af te kijken. Om aan onze natuurlijke behoefte om bij een groep te horen te voldoen, nemen we namelijk bestaand groepsgedrag over en gebruiken daarvoor het voorbeeldgedrag van collega's en leidinggevenden. Dit zijn de cultuurdragers. Ga maar na, als je nieuw in een groep komt, dan moet je gaan aftasten: hoe praten we met elkaar, komen we op tijd, hebben we altijd een telefoon in onze hand, zeggen we elkaar gedag aan het begin en einde van de dag, eten we samen of alleen in het lokaal, kan er een geintje worden gemaakt? We kijken dan vooral naar diegenen in de groep met aanzien. Aanzien wordt bijvoorbeeld verkregen door leeftijd, ervaring, een sterke mening, geleverde prestaties, maar vooral ook door hiërarchie.

Voorbeeldgedrag van de leiding

Het mag duidelijk zijn dat de persoon die het voorbeeld geeft nogal wat invloed heeft op de (professionele school)cultuur. Als leidinggevende is dit dan ook een van de belangrijkste pijlers van de baan. Deze functie heeft aanzien en het is van belang je daar bewust van te zijn, omdat dit een zeer krachtig instrument is om de professionele cultuur binnen de school mee te beïnvloeden. Vanuit de positie van leidinggevende kijken naar het versterken van de professionele cultuur, is dus beginnen te kijken naar jouw eigen professionaliteit. Ben jij het voorbeeld van de cultuur die je nastreeft?

Actiepunten voor schoolleiders die een meer professionele schoolcultuur willen

• duidelijk communiceert over de waarden en visie van de school
• voorbeeldgedrag vertoont dat overeenkomt met deze waarden
• open staat voor feedback en zelf ook constructief feedback geeft
• ruimte creëert voor professionele ontwikkeling van je team

Afsluiting

Het ontwikkelen van een professionele schoolcultuur is een continu proces dat tijd nodig heeft. Als schoolleider speel je een cruciale rol in dit proces. Door te investeren in een sterke schoolcultuur, leg je de basis voor een omgeving waarin zowel leerlingen als docenten het beste uit zichzelf kunnen halen. Invloed uitoefenen op de professionele cultuur is geen agendapunt dat afgehandeld kan worden. Het is een beweging die ingezet kan worden door klein te beginnen met het goede voorbeeld geven.

In het volgende blog gaan we in op het gedrag van de professionals in de school. Wanneer kun je wel of niet spreken van professioneel gedrag? En hoe kun je dat helder krijgen in jouw school? Tot slot zullen we in het derde blog over de professionele schoolcultuur ingaan op een onderwerp waar we veel vragen over krijgen: het aanspreken van elkaar op de werkvloer. Hoe doe je dat 'veilig' met behoud van de relatie?

De experts van LeerGewoonte zijn gespecialiseerd in gedrag- en cultuurverandering met een wetenschappelijke aanpak. We begeleiden managementteams en personeel, maar staan zelf nog met één been in de praktijk als team- of schoolleider. Kijk op www.leergewoonte.nl/onderwijs voor een eerste kleine stap naar een meer professionele schoolcultuur. Voor een diepgaande training over het belang van een professionele schoolcultuur bieden we ook de tweedaagse opleiding Professionele Schoolcultuur aan.