Van de dramadriehoek naar de groeidriehoek

In de vorige blog is de dramadriehoek in het onderwijs besproken en zijn de verschillende rollen toegelicht aan de hand van voorbeelden. Aangezien de rollen in de dramadriehoek niet bijdragen aan groei, terwijl het onderwijs altijd gericht is op ontwikkeling van leerlingen en studenten, wordt in deze blog ingegaan op hoe je de overstap maakt van de dramadriehoek naar de groeidriehoek.

Iedereen bevindt zich weleens in de dramadriehoek. Het signaleren hiervan is al de eerste stap om uit de dramadriehoek te komen, want de eerste stap is altijd bewustwording. Vervolgens zijn er verschillende acties mogelijk om van de dramadriehoek naar de groeidriehoek (ook wel winnaarsdriehoek genoemd) te stappen.

Aan de hand van twee voorbeelden (die ook in blog 1 beschreven staan), wordt getoond welke stappen je kan nemen om uit de dramadriehoek te komen en in de groeidriehoek te stappen.

Van redden naar Coachen

De vader van Tim pakt hier in eerste instantie de rol op van redder. Vader neemt de rol van coach aan wanneer hij Tim vragen stelt die hem stimuleren zelf verantwoordelijkheid te nemen. Vragen zoals: 'Wat zou je nu kunnen doen?' of 'Met wie kun je op school in gesprek gaan om te onderzoeken of er nog een mogelijkheid is om de herkansing te maken?' helpen Tim om zelfstandig oplossingen te bedenken. Waar redders verantwoordelijkheid ontnemen, moedigen coaches aan deze op zich te nemen.

Van aanklagen naar grenzen bewaken

In het voorbeeld van Jeroen en Marieke neemt Jeroen eerst de rol van redder op zich. Omdat zijn hulp het probleem blijkbaar niet oplost, verschuift hij naar de rol van aanklager (uit frustratie). Een eerste stap voor Jeroen is om te herkennen dat zijn behoefte om te helpen (de redderrol) mogelijk meer frustratie veroorzaakt dan oplost, omdat Marieke geen concrete hulp vraagt. In plaats van alles voor Marieke te willen oplossen, kan hij zich richten op het bewaken van zijn eigen grenzen, door duidelijk aan te geven welke hulp hij kan bieden zonder zichzelf te overbelasten. Hij kan ook aangeven dat hij merkt dat zijn hulp niet effectief is. Hierdoor verschuift Jeroen van de rol van aanklager (frustratie) naar die van iemand die zijn grenzen bewaakt.

In het voorbeeld van Tim:
Stel nu dat vader in plaats van de school te bekritiseren, duidelijke grenzen stelt en zijn verwachtingen uitspreekt naar Tim: In plaats van “dit kan niet, ik zal die school eens even bellen!” zou hij kunnen zeggen: "Tjonge Tim, wat een vervelende situatie. Ik hoor je redenen noemen die buiten jouw schuld liggen, dat vind ik jammer. Daar komen we ook niet veel verder mee . Ik wil graag dat je ook kijkt naar jouw eigen aandeel, in deze. Wat had jij anders kunnen doen? Grote kans dat Tim door deze opmerking wel in actie komt.

In slachtoffer voelen naar verantwoordelijkheid nemen

In het voorbeeld van Jeroen en klagende Marieke:
De eerste stap voor Marieke is om te erkennen dat ze in de slachtofferrol zit, omdat ze klaagt zonder actie te ondernemen. Dit kan blijven doorgaan zolang Jeroen de reddersrol op zich neemt. Marieke kan leren haar gevoelens van overbelasting te herkennen en verantwoordelijkheid te nemen voor wat ze nodig heeft. Ze kan bijvoorbeeld leren om duidelijk om hulp te vragen in plaats van alleen te klagen. Ook kan ze overwegen of ze bepaalde taken kan delegeren of haar prioriteiten beter kan stellen. Op deze manier neemt ze zelf de verantwoordelijkheid.

Wat betreft het voorbeeld van Tim en zijn herkansing:
Tim kan ook de overstap maken van slachtoffer naar verantwoordelijkheid nemen door zich te richten op waar hij invloed op heeft. Hij kan anderen om hulp vragen wanneer nodig. Door zelf de juiste personen op school te benaderen, uit te leggen wat er is gebeurd, wat hij anders had moeten doen én wat zijn verzoek is, doorbreekt hij de dramadriehoek."

Tips om zelf in de groeidriehoek te stappen

Heb jij genoeg van vervelende situaties zoals die van Jeroen en Marieke in de docentenkamer? Of herken jij een andere rol uit de dramadriehoek?

Stap dan uit de dramadriehoek en omarm de groeidriehoek om samen een professionele schoolcultuur te creëren.

Met de volgende tips kun je praktisch aan de slag:

1. Begin met coachen
Zie je dat iemand hulp nodig heeft of klopt er iemand bij jou aan met een probleem? Schiet niet gelijk in de rol van de redder en help de ander zelf een oplossing te bedenken. 
Je coacht door helpende vragen te stellen zoals:

• “Wat ga je precies doen?”
• “Hoe ga je dat doen?”
• “Wanneer ga je dat doen?”
• “Welke hulp heb je dan nodig?”
• “Aan wie ga je dat vragen?”
  

Enkele tips om te voorkomen dat je in de aanklagersrol schiet:

• Stel je oordeel uit!
• Stel vragen!
• Houd het bij jezelf.
• Spreek je uit: Wat zie je (gedrag), wat doet het met je en wat wil je?

Tips om je verantwoordelijkheid te pakken:

• Kijk naar waar jij invloed op hebt.
• Stel je kwetsbaar op: ‘Kun je me hierbij helpen?’ of 'Wat kan ik doen?’
• ‘Dit ga ik anders doen.’

Het herkennen van de patronen in de dramadriehoek is in de praktijk best lastig. Zelfs wanneer deze patronen zichtbaar worden, blijft de vraag: hoe doorbreek je ze? Door samen als team meer kennis op te doen over de dramadriehoek en de groeidriehoek, kan je beter leren herkennen wanneer je in deze patronen terechtkomt en hoe je gezamenlijk in de groeidriehoek kunt blijven. Dit is een vaardigheid die tijd en oefening vergt.

Wil jouw team deze uitdaging aangaan? Bij LeerGewoonte zijn we gespecialiseerd in het doorbreken van deze patronen. Wij bieden herkenbare voorbeelden en casussen tijdens trainingen, MT-begeleiding, studiedagen en opleidingsdagen, zodat teams praktisch aan de slag kunnen gaan met hun professionele schoolcultuur.

Of wil je je kennis verder verdiepen? Lees dan deze blog over "de sleutel tot success in het onderwijs? Bouwen aan een professionele schoolcultuur!"